Sách Liệt Tử đã chép rằng :
“Tử Hạ hỏi Khổng Tử :
- Nhan Hồi người như thế nào ?
Khổng Tử nói :
- Cái nhân của Hồi hơn ta.
Tử Hạ lại hỏI :
- Tử Cống là người như thế nào ?
- Cái mau mắn của Tử hơn ta.
- Tử Lệ là người như thế nào ?
- Cái dũng của Do hơn ta.
- Tử Trương là người như thế nào ?
- Cái vẻ trang nghiêm của Sử hơn ta.
Tử Hạ thấy làm lạ, đứng dậy thưa :
Vậy thì tại sao bốn người ấy lại còn theo thầy mà học ?
Khổng Tử nói :
Lại đây ta bảo cho, HồI chỉ biết nhân mà không biết lúc bất nhân; Tử chỉ biết mau mắn mà không biết chậm chạp. Do chỉ biết hùng dũng mà không biết nên nhút nhát; Sử chỉ biết trang nghiêm mà không biết lúc ung dung để hoà đồng với mọi người. Nay gồm tất cả những cái hay của bốn người ấy có mà đổi với cái ta có, ta không đổi. Bởi vậy, họ phải thờ ta làm thầy !”
Vậy mới hay Khổng Tử đã thấu suổt cái nguyên tắc quan trọng nhất trong đạo xử thế là phải biết biến: “Dịch cùng tắc biến, biến tắc thông, thông tắc cử” (có biến mới có thông, có thông mới lâu bền được). Phải biết tuỳ cơ mà biến thông cho hợp thời trung tiết…nếu chỉ khư khư, nhất mực…dẫu hay đến mấy cũng hỏng việc. Mục đích thì có một nhưng có cả ngàn cách để đạt mục đích ấy, vần đề là tìm xem cách nào hợp với khả năng mình nhất, có hiệu quả nhất.
Một ngày kia có hai mầm cây dướI đất trò chuyện với nhau: Chúng ta đang ngầm chứa một sự sống, chúng ta sắp khai sinh, nhưng mặt đất phía trên chúng ta có một tảng đá lớn. Làm thế nào bây giờ ?
Mầm cây thứ nhất nói : chúng ta men theo cạnh tảng đá đó để trồi lên đón ánh nắng mặt trời.
Mầm cây thứ hai nói : sao anh hèn thế, chúng ta cứ đâm thẳng mà lên chứ !
Thế rồi mầm cây thứ hai “dũng cảm” đâm thẳng vào tảng đá và nó không bao giờ nhìn thấy ánh sáng mặt trời. Còn mầm cây thứ nhất nhô lên bên cạnh tảng đá. Những tia nắng mặt trời đầu tiên được nhìn thấy làm nó sung sướng đến ngây ngất, nó thầm nhủ : “Thế là mình đã khai sinh”. Tảng đá thấy vậy cười bảo : “Người chỉ là một hạt mầm bé tí xíu, có gì đáng tự hào lắm đâu…” Mầm cây buồn lắm, nó nhẫn nại quang hợp, rồi một ngày kia, cây to lớn, hòn đá lăn sang một bên. Hòn đá im lặng suốt đời như thầm trách…Còn cây thì đơm hoa và ngát hương. Chỉ có những đêm thu về nó buồn trong tiếng lá rơi xào xạc, có lẽ nó đang nghĩ về người bạn xấu số của nó. Đâu đó dưới mặt đất này liệu còn bao nhiều mầm hạt có số phận như người bạn của nó…